COVID-19 vaccins toedienen: wie mag dat?

Nieuwsbericht | 01-03-2021 | 16:14

Vaccineren is een voorbehouden handeling

Het toedienen van een vaccin door middel van een injectie is volgens de Wet BIG een ‘voorbehouden handeling’. ‘Voorbehouden handelingen’ zijn bij wet aangewezen medische handelingen die in beginsel zodanige risico’s voor de gezondheid van een patiënt met zich meebrengen, dat zij alleen zelfstandig door in de Wet BIG aangewezen personen mogen worden uitgevoerd. Op de website van de rijksoverheid staat een overzicht van de 14 voorbehouden handelingen en wie bevoegd is om deze zelfstandig uit te voeren.

Overzicht bevoegdheden COVID vaccinatie

In het onderstaande  tabel is per beroep weergegeven of er bevoegdheid is tot het zetten van een vaccinatie en op welke manier.  

Bevoegdheid voor COVID-19 injectie per beroep

Beroep	Zelfstandig bevoegd	Functionele zelfstandigheid	In opdracht
Arts	Ja	-	-
Verpleegkundig specialist AGZ	Ja, mits binnen deskundigheidsgebied	Ja	-
Physician assistant	Ja, mits binnen deskundigheidsgebied	Nee	Ja
Verpleegkundige	Nee	Ja	-
Geregistreerd-mondhygiënist	Nee	Ja	-
Tandarts	Nee	Nee	Ja
Verloskundige	Nee	Nee	Ja
Klinisch technoloog	Nee	Nee	Ja

Altijd bekwaam en volgens de richtlijnen

In alle situaties benoemd in de tabel geldt dat de zorgverlener die de vaccinatie uitvoert, bekwaam moet zijn. Met andere woorden, de zorgverlener moet altijd de kennis en kunde hebben om de vaccinatie goed uit te uitvoeren. Ook geldt dat het toedienen van de vaccinatie moet worden uitgevoerd volgens landelijk geldende richtlijnen, standaarden en daarvan afgeleide protocollen.

Nadere uitleg bevoegdheden

Zelfstandig bevoegd binnen eigen deskundigheidsgebied

‘Zelfstandig bevoegd’ betekent dat een zorgverlener een voorbehouden handeling zelfstandig mag  uitvoeren. Ook mag een ‘zelfstandig bevoegde’ een andere zorgverlener onder bepaalde voorwaarde de opdracht geven een voorbehouden handeling uit te voeren.

Artsen zijn in ieder geval ‘zelfstandig bevoegd’ voor het injecteren van een (COVID-19) vaccinatie. BIG-geregistreerde physician assistants, tandartsen, verloskundigen, klinisch technologen, geregistreerd-mondhygiënisten en verpleegkundig specialisten Algemene Gezondheidszorg (AGZ) zijn ook ‘zelfstandig bevoegd’ voor het toedienen van een injectie. Een belangrijke inperking hierbij is wel dat de zelfstandige bevoegdheid alleen geldt voor die vormen van de handeling, in dit geval voor het injecteren, die vallen binnen het deskundigheidsgebied van het beroep. Is dit niet het geval zijn dan mogen zorgverleners in deze beroepen de handeling alleen functioneel zelfstandig verrichten en/of in opdracht van een zelfstandige bevoegde verrichten.

Vaccineren in opdracht (opdrachtconstructie)

Een ‘zelfstandig bevoegde’ zorgverlener mag aan een niet (zelfstandig) bevoegd persoon opdracht geven tot het uitvoeren van een ‘voorbehouden handeling’ zoals een vaccinatie. Onder deze opdrachtconstructie mogen niet BIG-registreerde zorgberoepen zoals bijvoorbeeld doktersassistenten, verzorgende IG’ers en voormalig geregistreerde verpleegkundigen vaccinaties toedienen. De Wet BIG heeft daar wel voorwaarden aan verbonden:

• De opdrachtgever, bijvoorbeeld een arts, moet redelijkerwijs kunnen aannemen dat de opdrachtnemer beschikt over de bekwaamheid (kennis en kunde) die vereist is om de handeling uit te voeren.
• De opdrachtnemer volgt de aanwijzingen van de opdrachtgever op.
• De opdrachtgever houdt voor zover nodig toezicht en kan zo nodig ingrijpen (toezicht en tussenkomst).

Functioneel zelfstandig bevoegd

Van ‘functioneel zelfstandig bevoegden’ is vastgelegd dat zij de deskundigheid hebben om deze handelingen zelfstandig uit te voeren. Hiervoor is wel een opdracht van een ‘zelfstandig bevoegde’ nodig en de ‘functioneel zelfstandig bevoegde’ moet ook bekwaam zijn. De mogelijkheid van toezicht en tussenkomst door de opdrachtgever is, anders dan bij de opdrachtconstructie, bij ‘functionele zelfstandigheid’ echter geen vereiste.

Voor medisch inhoudelijke vragen: raadpleeg de uitvoeringsrichtlijn COVID-19-vaccinatie.